zorgt voor betere motivatie basisschoolleerlingen en verbetering prestaties dankzij de innovatieve Mediawegwijs-methoden met inzet van digitale technologieën en media.

Kinderen makkelijker laten leren op het gebied van taal, lezen en rekenen-wiskunde, hoe doe je dat? Door de motivatie te verbeteren dankzij gebruik van de nieuwste digitale technologieën en media. Dit is de uitkomst van het afstudeeronderzoek dat Kiet Versluijs, student aan de Universiteit van Amsterdam (UvA) en vakdocent Mediawegwijs, succesvol heeft afgerond. Mediawegwijs, innovatief onderwijsconcept dat digitale geletterdheid binnen de schooldeuren brengt, was in het voorjaar drie maanden op de BES-eilanden, om ook de leerlingen op dit deel van Nederland mediawijzer te maken. Kiet heeft zich, naast lesgeven op basisscholen daar, ook gericht op het uitvoeren van onderzoek op Sint Eustatius. Vanaf komende maand is Mediawegwijs opnieuw op de BES-eilanden om, na de nulmeting, een tweede meting uit te voeren.

Verbeteren van vaardigheden basisschoolleerlingen

Hoe verbeter je de verschillende aspecten binnen het onderwijs, zoals taalvaardigheid, digitale geletterdheid en burgerschap? Scholen richten zich, nog steeds, vooral op de basisvaardigheden (en het verbeteren hiervan) zoals taal en rekenen. Dit sluit niet meer volledig aan op de realiteit; het is niet meer voldoende om leerlingen alleen geletterd klaar te stomen voor de digitale samenleving waarin we leven. Hiervoor zijn ook andere vaardigheden noodzakelijk. Denk alleen maar aan de enorme impact van social media op het leven van jongeren. Ook online pestgedrag en gameverslaving neemt toe. Toch zijn digitale geletterdheid en burgerschap vaak nog geen (vast) onderdeel van de aangeboden lesstof.

Burgerschapsonderwijs en digitale geletterdheid

Burgerschapsonderwijs gaat over de basisnormen en -waarden van onze (inclusieve) samenleving, met als doel dat kinderen leren dat ieder mens gelijk is en gelijk behandeld moet worden. Sinds 2006 is burgerschapsonderwijs wettelijk verplicht; scholen zijn een belangrijke plek voor kinderen om erover te leren en er samen mee te oefenen. In de praktijk is het voor veel scholen nog steeds niet volledig duidelijk wat precies van hen wordt verwacht op dit vlak. Zij hebben vanuit hun eigen visie en context hierover niet voldoende input om hier inhoud aan te geven.

Digitale geletterdheid is (nog) geen verplicht onderdeel van het kerncurriculum naast de Nederlandse taal, Engels, rekenvaardigheid en burgerschap. De verwachting is dat vanaf het nieuwe schooljaar digitale geletterdheid een vaste plek krijgt binnen de reguliere lessen. De invloed van digitale technologie binnen de huidige samenleving neemt toe en zal steeds verder toenemen. Ook binnen het onderwijs. Niet alleen binnen de lessen op school is een toename van het gebruik van nieuwe technologieën te zien – het schoolbord en de krijtjes is uit de klaslokalen verdwenen – maar ook tijdens het maken van huiswerk. Leerlingen hebben steeds vaker digitale toepassingen nodig. We werken en communiceren meer en vaker online. Denk alleen maar aan de online vergaderingen via Teams of Zoom. En de aanwezigheid op alle social media platforms. Daarom is het noodzakelijk dat de leerlingen van nu niet alleen geletterd de school verlaten, maar ook, of juist digitaal geletterd. Deze vaardigheid zal worden opgenomen binnen de andere leergebieden, maar het zal ook als apart vak worden aangeboden.

Inhaalslag voor het onderwijs

Voor zowel de implementatie van burgerschapsonderwijs als digitale geletterdheid zijn nog grote stappen te zetten door de meeste scholen. Het onderwijs is aan zet om een inhaalslag te maken, zodat niet alleen de beheersing van de basisvaardigheden toeneemt, maar ook de nieuwe vaardigheden.

Om deze implementatie te ondersteunen is Mediawegwijs niet alleen actief met het aanbieden van innovatieve lessen. Ook werken zij samen met universiteiten, om ook vanuit wetenschappelijk kader het ontstane gat te verkleinen. Het onderzoek op de BES-eilanden was een eerste uitkomst van deze samenwerking en gaf belangrijke inzichten hoe de motivatie van basisschoolleerlingen te verbeteren.

Onderzoek op basisscholen Sint Eustatius

Het onderzoek is uitgevoerd op vier basisscholen op Sint Eustatius, met als doel het verbeteren van de motivatie van basisschoolleerlingen door gebruik te maken van Mediawegwijs-methoden. De Nederlandse onderwijskwaliteit wordt als onvoldoende en instabiel beschouwd. Het masterplan, dat voortvloeide uit het coalitieakkoord van 2022, heeft als doel te renoveren op het gebied van onder andere taalvaardigheid, digitale geletterdheid en burgerschap. Dit wordt door Mediawegwijs gedaan door middel van het interesseren en motiveren van leerlingen met digitale technologieën en media.

Na een lange coronaperiode bleek dat de basisvaardigheden van leerlingen op de basisschool erg achteruit zijn gegaan (NOS, 2022). Naar aanleiding van deze neerwaartse spiraal van het niveau van de leerlingen, is een rapport opgesteld om de staat van het onderwijs te meten. In dit onderzoek, De Staat van het Onderwijs 2022, werd al snel duidelijk dat de basisvaardigheden onder niveau zijn (Inspectie van het Onderwijs, 2022).

Kwaliteit van het onderwijs laat te wensen over

In de Nederlandse gemeente Sint Eustatius bleek dat de kwaliteit van onderwijs bij de helft van de scholen als onvoldoende wordt beschouwd (Inspectie van het Onderwijs, 2022/2023). Ook is, net als in Nederland, de kwaliteit van het onderwijs erg instabiel (Inspectie van het Onderwijs, 2023).  Als gevolg van deze constateringen is een plan opgesteld om deze achterstand te verkleinen. Dit betekent niet alleen verbeteren, maar ook, of vooral, innoveren van taalvaardigheid, rekenvaardigheid, digitale geletterdheid en burgerschap. Om te innoveren moet gebruik worden gemaakt van wetenschappelijk bewezen effectieve methodes.

“Wat we leren is niet heel boeiend en interessant; soms zelfs saai”

De leerlingen van nu vinden het onderwijs niet heel boeiend en interessant. Sommige lessen worden zelfs als saai bestempeld (RTL Nieuws, 2023). Hierdoor neemt de motivatie voor het goed willen leren en begrijpen van de lesstof af. Met als resultaat: een trend van dalende cijfers en mindere resultaten. Een oplossing voor dit probleem is leerlingen weer gemotiveerd krijgen en interesse bij hen wekken. Want als leerlingen meer geïnteresseerd zijn, is er meer motivatie (Wigfield & Eccels, 2000). Leerlingen zijn geïnteresseerd in technologie en (sociale) media, alleen is er weinig begeleiding en ondersteuning op dit vlak. Het is een misvatting dat jongeren vanzelf leren hoe ze met technologie moeten omgaan. In dit gat springt Mediawegwijs met lessen op de thema’s privacy, nepnieuws-echt nieuws, gameverslaving en nieuwe technologische ontwikkelingen. Met als cruciale onderzoeksvraag: “Zijn de door Mediawegwijs ontwikkelde methoden de juiste om leerlingen weer gemotiveerd te krijgen? En specifiek voor Sint Eustatius: “Moet het onderwijs gemoderniseerd en gedigitaliseerd worden?” Dit heeft Kiet op de vier basisscholen in Sint Eustatius onderzocht.

Enquêtes en focusgroepen

Het onderzoek op deze scholen bestond uit twee delen. In de vorm van het afnemen van enquêtes (minimaal 150). Dit gebeurde voorafgaand aan de lessen van Mediawegwijs en nadat de lessen waren gegeven. Deze kwantitatieve benadering gaf inzicht in de ervaringen van leerlingen met Mediawegwijs. Voor de kwalitatieve benadering werkte Kiet met twee focusgroepen (met hetzelfde groepje leerlingen bestaande uit 4-5 leerlingen per groep). Ook hier in dezelfde opzet, dus voorafgaand en na afloop van de Mediawegwijs lessen. Deze kwalitatieve methode beoogt een dieper inzicht te geven in de ervaringen en meningen van de leerlingen. Via open vragen en discussies delen de leerlingen hun gedachten en ervaringen.

Waarom is dit onderzoek zo relevant – en nodig – gebleken? De leerlingen van nu zijn de maatschappij van morgen. Daarom is het van groot belang dat het aanleren van basisvaardigheden op een goede en volledige manier gebeurt. Als de beheersing ervan onvoldoende is, dan heeft dat impact op iedereen. Dit onderzoek is van groot maatschappelijk belang en hanteert een interdisciplinaire aanpak omdat aanleren van vaardigheden niet vanuit slechts 1 perspectief kan worden verklaard. In dit onderzoek is aandacht besteed aan pedagogische, psychologische en sociologische perspectieven.

Inzichten vanuit focusgroepen

Aan de hand van de bevindingen van de focusgroep wat betreft de drie thema’s vóór de Mediawegwijs-lessen, is er een duidelijk beeld te vormen. Het vak Nederlandse taal wordt vooral gezien als een vervelend vak waar weinig van wordt begrepen. De leerlingen willen Nederlands leren, beseffen dat het belangrijk is voor de toekomst, maar zijn weinig gemotiveerd door de complexiteit en gebrek aan interesse.

De leerlingen vertellen weinig tot geen gebruik te maken van digitale apparaten of technologieën. Het aanbod van digitale geletterdheid is minimaal. Dit is wel iets wat de leerlingen graag zouden willen en interesseren zich hierin. Het (Nederlandse) burgerschap is iets wat in deze levensfase weinig betekenis heeft. Thema’s in de klas over normen, waarden, religie en de Nederlandse cultuur wordt, volgens de respondenten, weinig mee gedaan.

Leren met digitale technologieën is leuker

Na afloop van de Mediawegwijs-lessen vinden de leerlingen dat ze veel geleerd hebben en de manier van lesgeven sprak erg aan. Een belangrijk aspect hiervan is het leren met digitale technologieën. De tablets zorgen ervoor dat de leerlingen minder snel zijn afgeleid omdat ze in hun eigen perceptie zitten. De leerlingen vinden ‘het leren met tablets’ praktischer, leuker en makkelijker. Een leerling vertelde: “Bij het leren vanaf een schoolbord ben je sneller afgeleid. Als je mag werken met een tablet ben je meer gefocust.” De leerlingen worden geactiveerd en geënthousiasmeerd door het aspect dat er een nieuwe docent voor de klas staat (de Mediawegwijs vakdocent) en door het nieuwe onderwerp waarin ze zich interesseren. De lessen, waarbij de focus ligt op één techniek, is het meest populair. Vooral het werken met de 3D-pen, digitaal je eigen huis ontwerpen en samen een zelfrijdende auto bouwen, zijn lessen waar de leerlingen het meest van hebben geleerd. Als de digitale lessen worden gecombineerd met de vakken taal en burgerschap, worden de lessen als minder leuk ervaren. De leerlingen focussen zich liever op één Mediawegwijs-onderwerp zonder taal of burgerschap. Pieter: “Ik vind de Mediawegwijs-lessen minder leuk met taal, maar de taallessen leuker met Mediawegwijs”. Ook een andere leerling sluit zich hierbij aan en komt zelfs met een voorstel: ‘Het lijkt mij leuk om een bekend videospel te spelen in het Nederlands; zo leer je sneller Nederlands én is het leuk!’

 

Mediawegwijs-lessen motiveren de leerling

Bij de enquêtes die zijn afgenomen, komen een aantal statistieken naar voren die helpen bij de beantwoording van de hoofdvraag. De leerlingen vinden de Mediawegwijs-lessen leuk. Dit blijkt uit de statistiek dat 77.3% van de respondenten de lessen van Mediawegwijs 5 uit 5 sterren geeft. Ook blijkt uit de enquêtes, dat leren over digitale technologieën als belangrijk wordt beschouwd; zowel voor- als na de Mediawegwijs-lessen.

Kinderen leren door te doen

We kunnen dus concluderen dat leerlingen geïnteresseerd zijn in digitale technologieën. En dus kunnen we ervan uitgaan dat leerlingen meer zijn gemotiveerd bij de methode van de Mediawegwijs-lessen. Zeker omdat ze alles zelf tijdens de lessen mogen uitproberen. Dus ze krijgen een VR-bril op hun neus en mogen schrijven met een 3D-pen. Kinderen leren door te doen, van kleins af aan. Ze snappen dan beter hoe iets werkt, wat je ermee kunt en wat de gevaren zijn. De nieuwste technieken zijn daar een ideale manier voor. Bij innovatief onderwijs is een combinatie van theoretische kennis en praktijk het ideaal. Deze combinatie zorgt ervoor dat leerlingen gemotiveerder zijn waardoor de leerprestaties verbeteren. Op reguliere basisscholen, maar ook in groepen met hoogbegaafde kinderen, in het speciaal basisonderwijs en op praktijkscholen.

 

Voor meer informatie neem je contact op met Ilse Godtschalk via info@mediawegwijs.nl